ÇOCUKLARDA ÖLÜM KAVRAMI

Ölüm herkes için kabullenmesi zor bir olaydır ve kayıp yaşayan herkesin bu süreçte yas yaşaması normaldir. Çocuklar da yetişkinler gibi kayıp yaşadıklarında yas tutarlar. Ancak, 5 yaşından küçük çocuklar ölümün bir son olduğunu anlayamazlar, geri dönüşü olan bir olay şeklinde düşünürler. 5 yaşından büyük çocuklar ise yavaş yavaş ölümün geri dönülmez bir şey olduğunu kavramaya başlarlar. 10 yaşından itibaren ise ölüm kavramı onlar için daha soyut hale gelmeye başlar.

Kayıp yaşayan çocuklarda kaygı, suçluluk, öfke, canlı anılar, uykuya dalma güçlükleri, okul başarısında düşmeler, fiziksel rahatsızlıklar, özlem, üzüntü görülen en sık yas tepkileri arasındadır. Bazı çocuklarda içe kapanma, yetişkine bağımlılık, yalnız kalamama ya da yaşından daha küçük davranışlar gösterme gibi sorunlar görülebilmektedir.

Kayıp Yaşayan Çocuklara Nasıl Davranmalısınız?

• Kayıp yaşandığı durumlarda çocukla açık ve dürüst iletişim oldukça önemlidir. Çocuğunuzun gelişim düzeyine göre uygun bir şekilde kayıp hakkında mutlaka konuşun. Canlıların doğduğunu, büyüdüğünü, yaşlandıklarını ve öldüklerini anlatın. Ölümün yaşamın sonu olduğu ve ölen birinin hiçbir şekilde geri dönmeyeceği çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır. Çocuklara, ölen birinin nefes alamayacağını, yemek yiyemeyeceğini, herhangi bir şey içemeyeceğini, oyun oynayamayacağını, düşünüp hissedemeyeceğini ve rüya göremeyeceğini anlatılmalıdır.
• Çocukların ölümle ilgili sorduğu sorulara somut ve doğrudan yanıtlar verin. Ölümü bir tür yolculuk gibi açıklamayın.
• Ölen kişi çocuğun yakınıysa, bunu ona aniden söylemekten kaçının. Aşamalı olarak anlatın. (Örneğin bir kaza geçirdiğini ve hastanede olduğunu, daha sonra kaybettiğinizi söyleyebilirsiniz.)
• Yas sürecinde cenaze ve törenler ölümle yüzleşebilmek, ölümü gerçek kılabilmek için önemlidir. Çocuğun törene katılmasına izin verin. Cenaze törenine katılması onların ölümü inkar etmemesi, olayı somutlaştırmaları, hayalleri önlemesiyle birlikte yas sürecini daha sağlıklı başlatır. Vedalaşmayı sağlar.
• Çocuk ilkokul çağına gelmişse, yası yaşayabilmesi için sevdiklerinin mezarını ziyaret etmesine (önceden açıklama yapılarak) izin verilebilir. Çocukları buralara götürmek, duygularıyla düşünceleri hakkında konuşmak için olanak sağlar. 
• Yaşanılan kayıp sonrasında çocuğun günlük yaşamında ve aktivitelerinde büyük değişiklikler yapmayın.
• Kayıpla ilgili yaşadığınız duyguları çocuğunuzdan saklamayın. Duyguları çocuklardan saklamak, onlara da kendi duygularını saklamayı öğretir. Ölen kişi hakkında konuşulmazsa çocuk onun unutulduğunu sanabilir. Bu nedenle birlikte ölen kişiyi anmak çok önemlidir. Eğer ebeveyn aşırı duygusal tepki gösteriyorsa, devamlı ağlıyor ve duygularını kontrol edemiyorsa çocuğun güvendiği başka bir yetişkinle konuşması sağlanmalıdır. 

Kaynakça:

Ergün, N. (2005). Çocuklarda Yas. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, Malatya